انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران پس از اتفاقات سال‌های ٨٨ پلمب شده است.در این مدت یکی از مطالبات روزنامه‌نگاران از حسن روحانی بازگشایی این انجمن بود؛ اتفاقی که ممکن نشد. در سال ٩۵ جمعی از روزنامه‌نگاران استان تهران با برگزاری مجمعی سعی کردند انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران را راه‌اندازی کنند تا شاید بخشی از خلأ نداشتن یک انجمن صنفی پر شود. هیئت‌مدیره انتخاب شد، اما بقیه مراحل برای ثبت و راه‌اندازی با عدم همکاری وزیر کار و برخی نهادهای دیگر ممکن نشد. اعضای هیئت‌مدیره و بازرسان استعفای دسته‌جمعی دادند تا مسیر برای راه‌اندازی انجمن دیگر باز شود. این‌بار مجمع در اواخر آذر برگزار و هیئت‌مدیره جدیدی انتخاب شد و نامه ثبت آن یک هفته پس از برگزاری مجمع از سوی وزارت کار صادر شد. به سراغ عباس عبدی، رئیس هیئت مدیره انجمن روزنامه‌نگاران استان تهران رفته‌ایم تا از اولویت‌ها و برخی انتظارات و نگرانی‌ها درباره این انجمن جویا شویم.
آقای عبدی، به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی استان تهران انتخاب شدید. پس از تبریک، به نظرتان این انجمن چقدر می‌تواند برای اهداف صنفی روزنامه‌نگاران مفید باشد و اهداف صنف همیشه مشکل‌دار روزنامه‌نگاران را پیگیری کند؟
انجمن یک ظرف است. اینکه چقدر می‌تواند به اهداف صنفی روزنامه‌نگاران کمک کند، برمی‌گردد به اینکه خودمان به‌عنوان روزنامه‌نگار چقدر بخواهیم در تحقق این هدف مشارکت کنیم؛ چقدر حمایت کنیم و چقدر درست کار کنیم. البته نباید نادیده بگیریم که این ظرف خیلی هم نامحدود نیست، همه ما با محدودیت‌هایی که در ایران هست، آشنا هستیم. یکی از وظایف ما این است که کوشش کنیم تا محدودیت‌ها را تا حد ممکن رفع کنیم. نمی‌توانیم عملمان را منوط و مشروط به برداشتن محدودیت‌ها کنیم. چون کاستن این محدودیت‌ها نیز معطوف به همین مشارکت و فعالیت‌های ما است. اگرچه این انتظار وجود ندارد که همه مسائل ما حل شود اما درعین‌حال یکی از مسائل ما همین فعال‌شدن یک نهاد صنفی است.
یکی از نکته‌هایی که درباره این انجمن مطرح می‌شود، تأیید صلاحیت و اعمال نظرات وزارت کار در انتخاب نامزدها و هیئت‌مدیره است. درواقع اعلام شده اول اسامی با وزارت کار هماهنگ شده است، بعد برای نامزدی آنها اقدام شده است؟
اساسا وزارت کار و امور اجتماعی نقشی در تأیید و رد نامزدها ندارد و فکر نکنم کسی آنجا باشد که بخواهد چنین دردسری را برای خودش فراهم کند اما اگر منظور این است که در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که نمی‌توانیم هر کاری را بخواهیم انجام دهیم، این را تأیید می‌کنم. هنگامی که اولین انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران تشکیل شد، ما به‌طور نانوشته چنین ملاحظاتی را در آن رعایت می‌کردیم. چنین نبود که فکر کنید در آن انجمن هم هر کسی می‌توانسته انتخاب شود. این هدف و آرزوی ماست که انتخاب افراد فراتر از این نوع ملاحظات باشد ولی ما در جامعه‌ای هستیم که ملاحظاتی وجود دارد، البته قرار هم نیست که به همه ملاحظات تن داده شود، طرفین ماجرا بر حسب قدرتشان در عرصه عمومی ملاحظات طرف دیگر را محدود می‌کنند. این‌طور هم نباید باشد که به‌دلیل این شرایط فعالیت صنفی را تعطیل کنیم و در خانه‌هایمان بست بنشینیم. من هرگز تأیید نمی‌کنم که وزارت کار یا هر جای دیگر بخواهد صلاحیت اعضای هیئت‌مدیره را تعیین کند، اگر در اساسنامه چنین چیزی می‌آمد قطعا پیشنهاد عدم‌تصویب آن را می‌دادم ولی با محدودیت‌های موجود آشنا هستم، عینی هم هست، تکذیب‌شدنی هم نیست و هرکسی هم بگوید وجود ندارد، دروغی بیش نگفته است. اما وظیفه ما این است که چگونه این مسیر را هموار کنیم. هرکس بخواهد درباره انجمن صنفی تهران قضاوت کند، می‌تواند به ترکیب هیئت‌مدیره نگاه کند و بگوید آیا ترکیب کلی به معنای کوتاه‌آمدنی است که مشهود باشد یا اینکه ترکیب موجود از جهت تعلقات به صنف با ترکیب قبلی تفاوت ماهوی ندارد؟ بنابراین چنین ملاحظاتی وجود دارد که باید آنها را حل کنیم ولی به‌لحاظ رسمی مطلقا چنین شروطی پذیرفتنی نیست و مغایر با مقررات بین‌المللی نهادهای کارگری است.
فکر می‌کنید آیا این شیوه که برخی آن را همکاری یک نهاد صنفی با دولت بیان می‌کنند، می‌تواند کمک‌حال روزنامه‌نگاران باشد؟
خواست ما همکاری در چارچوب مقررات و تأمین منافع صنفی با دولت و هر نهاد دیگر است. بی‌معنی است بگوییم که ما برای حفظ استقلال با دولت همکاری نمی‌کنیم. کجای دنیا غیر از این رفتار می‌کنند؟ آقای روحانی رئیس‌جمهور ایران است و وزیر کاری دارند… . عمده فعالانی که در انتخابات ریاست‌جمهوری فعال بودند، از همین روزنامه‌نگاران بودند یا درواقع بخش زیادی از روزنامه‌نگاران در انتخابات فعالیت داشته‌اند. کلی تلاش می‌کنند تا دولتی شکل بگیرد و کار را به نتیجه برسانند، بعد مگر می‌توان گفت با این دولت همکاری نمی‌کنند؟ این ذهنیت درستی نیست و این ذهنیت در انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران هم وجود نداشته است و اصلا قرار نیست در انجمن صنفی یک جناح ضد یا حتی بی‌تفاوت نسبت به حکومت و دولت تشکیل شود. این انجمن صنفی است که اعضایش همه در مطبوعات و رسانه‌های رسمی فعالیت می‌کنند، مطالباتی دارند و می‌خواهند در چارچوب مقررات موجود و دولت و حکومت مطالبات خود را پیگیری کنند. البته که محدودیت‌های این چارچوب را می‌شناسند و با اینکه اصلا از این محدودیت‌ها راضی نیستند اما قرار نیست کار سیاسی ضددولت و ضدحکومتی انجام دهند. این تعاملات به سوی کسب وضعیت مطلوبی است که می‌خواهند آن را به‌دست بیاورند و نه در جهت نفی این اهداف. به علاوه دوستانی که فکر می‌کنند در انجمن می‌توانند رفتاری کاملا مستقل و بی‌ارتباط با حکومت انجام دهند، تشریف بیاورند همان کارها را انجام دهند. رأی من از آنِ کسی که چنین هدفی دارد و می‌خواهد در یک انجمن صنفی فعال باشد، مشارکت کند و پیش رود. فکر می‌کنم دوره چنین دوگانه‌سازی‌هایی گذشته است. آن چیزی که اهمیت دارد استقلال یک نهاد صنفی است؛ با وجود هیئت‌مدیره‌ای که با مشارکت اعضای خود بتوانند این استقلال را حفظ کنند. تمام روزنامه‌نگاران ما باید به دنبال همین استقلال باشند. روزنامه‌نگاران می‌توانند مشارکت کنند تا نهاد صنفیشان استقلالش را حفظ کند، همین که ببینند این استقلال در حال خدشه‌دارشدن است و نهاد صنفیشان در حال پیروی و تبعیت از سوی یک نهاد خارج از صنف است، باید اعتراض و مقابله کنند. تا آنجا که من اعضای این هیئت‌مدیره را می‌شناسم، توجه و تأکید آنان به حفظ استقلال صنف بسیار بالاست و این را از رفتار و آثارشان می‌توان دید. اگر کسی خلاف این ادعا را دارد از شنیدن آن استقبال می‌کنیم. برای روزنامه‌نگاران بیش از هرچیز دیگر باید مهم باشد که استقلال خود را حفظ کنند.
آقای روحانی نتوانست به وعده خود برای بازگشایی انجمن ایران عمل کند، حتی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران که سال پیش مجمع‌اش برگزار شد نیز نتوانست به ثبت برسد، شما فکر می‌کنید چه تغییر رویکردی در این دوره حضور آقای ربیعی پیش آمده که انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران ثبت شده است؟ آیا قرار است این انجمن جایگزین انجمن ایران شود؟
به نظر بنده هیچ تغییر رویکردی نه در رویکرد آقای رئیس‌جمهور و نه در وزارت کار به وجود نیامده است. جالب اینجاست، برخی از دوستان عزیزی که معترض‌اند که چرا با دولت همکاری می‌کنید، بیش از همه منتظرند که آقای روحانی و دولت کاری برایشان انجام دهد. من از یک‌سو موافق قطع رابطه و تعامل‌نداشتن با حکومت و دولت نیستم و معتقدم در عین حفظ استقلال می‌توان بیشترین همکاری را با دولت داشت. از‌سوی‌دیگر،معتقدم راه‌انداختن انجمن ربطی به دولت و حکومت ندارد، به اراده خود ما بستگی داشت و دارد، ما به‌عنوان روزنامه‌نگاران خواستیم و صاحب انجمن شدیم. این کار را چهار سال پیش هم دوستان می‌توانستند انجام دهند. بنده به سهم خودم کمک کردم که این کار انجام شود اما چنین اراده‌ای به‌طور‌کامل شکل نگرفت و متأسفانه به دلایل متعدد تعلل شد. وگرنه هیچ تغییر رویکردی، نه در دولت و نه در وزارت کار و نه در هیچ جای دیگر رخ نداده است.
شما در بخش‌های مختلف سخنانتان به حفظ استقلال انجمن صنفی تهران اشاره کرده‌اید، می‌توانید بگویید که حفظ استقلال چگونه ممکن می‌شود؟
در درجه اول مفهوم استقلال نسبی است؛ همان‌طور که بسیاری از ما نسبت به مفهوم سنتی استقلال در روابط بین‌الملل ابهام و نقد داریم، در امور داخلی هم چنین است و این مفهوم پیچیده‌تر است؛ به معنای دقیق هیچ نهادی استقلال کامل ندارد، بلکه همه در تعامل و رعایت یکدیگر رفتار و عمل می‌کنند ولی کف استقلال را می‌توان مستقل‌بودن در تصمیم‌گیری مرجع عالی هر نهاد صنفی دانست. به این مفهوم هیئت‌مدیره انجمن صنفی استقلال تصمیم‌گیری دارد، ولی ملاحظات خاص خود را هم خواهد داشت همچنان که همه ما در روزنامه‌های خود و در انجام وظیفه مطبوعاتی خود ملاحظاتی را رعایت می‌کنیم. یقین دارم که آزادی عمل ما در انجمن بیشتر از آزادی عمل ما در رسانه‌هایی است که در آنها کار می‌کنیم.
اولویت در فعالیت‌های انجمن صنفی چه می‌تواند باشد؟
اولویت انجمن صنفی از نظر شخص خودم کوشش برای شکل‌دادن هویت صنفی است. روزنامه‌نگاران باید بتوانند هویت صنفیشان را شکل دهند با همان ایده‌هایی که دارند و نیز با حفظ استقلال خود، پیرو منافع و اهداف خود باشند. اگر نتوانند چنین انجمنی را شکل و قوام دهند، تحقق بقیه اهدافشان بلاموضوع می‌شود. فارغ از نظر من، فکر می‌کنم این نکته مهم است که خود روزنامه‌نگاران باید در انجمن بنشینند و اولویت خود را تعیین کنند. من هم در کنار دوستان دیگر نظری دارم؛ شاید در نهایت اولویت‌های دیگری تعیین شد. مهم این است که جمع ما بتواند اولویت را پیدا و برای تحقق آن تلاش کند.
فکر می‌کنید روزنامه‌نگاران از این انجمن صنفی استقبال کنند و بتوانند آن را به‌عنوان یک پناه در نظر بگیرند؟
به شخصه معتقد نیستم که باید نشست و دید که آیا روزنامه‌نگاران استقبال می‌کنند یا نه. این کالایی نیست که عرضه کنیم و ببینیم کسی می‌خرد یا نه! این یک ظرفیت است که باید در عمل آن را بارور کنیم و بخواهیم حجم آن را افزایش دهیم. اینکه از آن استقبال شود یا نه؛ از‌یک‌سو به این بستگی دارد که روزنامه‌نگاران چقدر علاقه دارند که به مسائلشان بپردازند، چقدر به حفظ هویت و استقلالشان اهمیت می‌دهند و اتحاد و انسجام حرفه‌ای از خودشان بروز دهند. از سوی دیگر، به این بستگی دارد که دوستان انجمن تا چه حد بتوانند این ظرفیت را گسترش دهند.
اگر همکاران محترم به این نکته‌ها علاقه داشته باشند، چه در این انجمن، چه در هر انجمن دیگری سعی می‌کنند خواسته‌ها و اندیشه‌هایشان را به فعلیت دربیاورند. آنچه به ما مربوط است، گسترش این ظرف و موقعیت است؛ به‌طوری‌که هرکس بتواند مظروف خود را در آن عرضه کند. این امید و اندیشه‌مان است و فکر می‌کنیم اگر این کار را به‌خوبی انجام دهیم، همکاران و روزنامه‌نگاران، انجمن صنفی تهران را، خانه خودشان می‌دانند و به آن می‌آیند. عجله‌ای هم نیست، انتظار نداریم که یک هفته‌ای این کار انجام شود، حتما زمان می‌برد. می‌دانیم مشکلات هست، می‌دانیم روزنامه‌نگاری در ایران سختی‌های خودش را دارد. اما با همکاری و مشارکت دوستان امیدواریم انجمن خوبی تشکیل شود و راه گذشته را به همان شکل یا بهتر ادامه دهیم.
منبع: روزنامه شرق – گیسو فغفوری
